Filantropija i socijalna ulaganja u Turskoj su u porastu. Iako filantropija u Turskoj napreduje, institucionalni oblici davanja su još uvek slabi, što je odraz nedostatka znanja o tome kako efektivno davati te posledičnog nedostatka sofisticiranijih mehanizama za davanje.
Individualna filantropija
Individualna filantropija duboko je ukorenjena u kulturološku i religioznu strukturu Turske. Zbog ove tradicije Turci radije daju direktno porodicama i susedima nego organizovanim naporima organizacija civilnog društva (OCD). Zapravo, 80% pojedinaca kaže da donira novac, ali 87% radije daje direktno, kao najefektivniji oblik filantropije, nasuprot davanju OCD. (1)
Institucionalno u odnosu na pojedinačno davanje (%)
Pojedinci kažu da su glavni razlozi ovakvog opredeljenja to što su njihove donacije obično male (53%) i neplanirane (21%) Samo 12% ukazuje na nedostatak poverenja i 9% na manjak informacija. (2)
Razlozi za nekorišćenje institucije kao posrednika (%)
U 2004, suma donacija od strane pojedinaca u Turskoj bila je veća od dve milijarde američkih dolara.
OCD su dobile 37%, a 35% su bila direktna pojedinačna davanja. Ovo potvrđuje mišljenje da su veći iznosi češći kada su u pitanju donacije namenjene organizacijama. (3)
Rezultati kratkotrajne studije:pojedinačno davanje u Turskoj
Prema podacima prikupljenim u studiji Filantropija u Turskoj: građani, fondacije i postizanje socijalne pravde, čini se da su Turci uglavnom podstaknuti religijom (32%), te tradicijom i običajima (26%). Manje ih je motivisano osećajem obaveze da pomognu društvu (12%) ili očekivanje od društva da daju novac (9%) (04)
Motivi za davanje (%)
Kada daju donacije organizacijama, pojedinci biraju ciljeve kao što su siromaštvo, obrazovanje i zdravstvo radije nego ljudska prava i društveni/ekonomski razvoj (05).
Kada biste dali donaciju fondaciji, za koju namenu biste se najpre odlučili? (%)
Prema izveštajima Charities Aid Foundation iz 2006, pojedinačne donacije iznosile su 0.23% bruto domaćeg proizvoda (BDP) Turske. U ovoj studiji, Turska je bila na desetom mestu od dvanaest upoređenih država. (06).
Nivoi nacionalnih donacija prikazane kao % of BDP
U 2011, Turska je na sto trideset šestom mestu u CAF izdanju “Svetskog indeksa davanja” iz te godine, što je jedno od najniže rangiranih mesta zemalja Centralne i Istočne Evrope. Prema indeksu, 14% populacije daje novac u dobrotvorne svrhe, 7% volontira, a 40% pomaže nepoznatima. (07)
Regionalni pogled – Svetski indeks davanja 2011
Korporativna filantropija/davanje
Pravni i finanskijski okviri u Turskoj ne prave razliku između fondacija koje sponzorišu porodice i kompanije. Mnoge fondacije pridružene su “visokokapitalizovanim” i porodičnim holding kompanijama i ne prikupljaju sredstva iz spoljašnjih izvora. Svi prihodi ovih fondacija potiču od zadužbina i kompanijskih prihoda.
Većina kompanija nema definisanu politiku ili praksu davanja grantova OCD. Odluke često donose članovi odbora kompanije i/ili odeljenja za marketing ili odnose sa javnošću. Radije nego da osnivaju fondacije, kompanije će pre obezbediti materijalnu pomoć u uslugama, tehničkoj podršci, namirnicama, ili dugotrajnom sponzorisanju posebnih programa ili aktivnosti. Razvija se i doniranje zaposlenih kao i ciljane marketinške strategije.
Davanje grantova/donacija od strane fondacija
Fondacije i udruženja dva su glavna pravna oblika neprofitnih, nedržavnih dobrotvornih subjekata od kojih se sastoji neprofitni sektor u Turskoj. One imaju sopstvene programe i primaju sredstva od članova (ako je udruženje), i/ili od spoljnih donatorskih organizacija (08) . Fondacije ne daju grantove. Ideja osnivanja fondacija koje prikupljaju sredstva i daju grantove ostaje nedovoljno razvijena. Iako ne postoji priznata kategorija fondacija za davanje grantova, novi Zakon o fondacijama iz 2008 omogućio je da fondacije daju grantove. (09).
Prva fondacija lokalne zajednice (“community foundation”), osnovana nakon što je novi zakon stupio na snagu, bila je Fondacija Bolu zajednice. Ona može da posluži kao model za primer proširivanja fondacija lokalnih zajednica i drugim gradovima širom zemlje. (10)
Volontiranje
Prema istraživanju javnog mnjenja “Mladi, volontiranje i društveni kapital”, koje je sprovela Organizacija za obrazovanje volontera Turske (TEGV), samo 4.8% Turaka starih 18-35 godina volontiralo je prethodne godine. Veća je verovatnoća je da će volontirati muškarci, kao i pojedinci sa visokim obrazovanjem i primanjima. Nedostatak slobodnog vremena (70 %) i izvora prihoda (67 %) navode se kao glavni razlozi nevolontiranja.(11)
Udruženja koja privlače najviše članova uključuju političke partije, komore i sportske klubove, nasuprot lokalnim udruženjima, udruženjima za ljudska prava i zaštitu životne sredine.
Izvori finansiranja OCD
Prema izveštaju CSI za Tursku, modeli finansiranja neznatno se razlikuju kod udruženja i fondacija. Udruženja se u velikoj meri oslanjaju na članarinu (70%) i individualne donacije (44%). Fondacije se oslanjaju na donacije (57%), zaradu od kamate na likvidna sredstva i prihode od najamnine. Donacije fondacijama obuhvataju pojedinačna (75%) i korporativna davanja (17%) (12).
Ograničena i nerazvijena filantropijska infrastruktura, u smislu pravnih i finansijskih propisa, mali broj OCD koji imaju koristi od međunarodnih fondova i fondova privatnog sektora, ograničena suma javnih fondova dostupnih OCD i nedostatak transparentnosti u finansijskim procesima su neki od glavnih ograničenja s kojima se susreću OCD u pogledu finansijske održivosti.
Pravni i finansijski uslovi za dobrotvorna davanja
Poreski propisi značajno ograničavaju dobrobit kako za fondacije i udruženja tako i za donatore. Udruženja i fondacije izuzeti su od korporativnog poreza i poreza na prihod, ali potpadaju pod sve ostale, uključujući i PDV. Mogu da se osnuju kao pravna lica koje će zarađivati novac, ali je taj prihod podložan korporativnom oporezivanju kao i porezu na prihod.
Status izuzetih od poreza (poznat kao public benefit status) moguće je steći nakon prijave regulatornim zvaničnicima i nakon dobijanja odobrenja Saveta ministara. Posledica strogog postupka prijave i dobijanja odobrenja, je da je, od 2011, samo dvesta četrdeset tri fondacije i četirsto deset udruženja dobilo ovaj status. (13). Donacijama namenjenim udruženjima i fondacijama sa ovim statusom dozvoljen je odbitak od poreza (do 5% od ukupnog prometa u kalendarskoj godini, a 10% ako se organizacija nalazi u oblasti koja nije dovoljno razvijena). Međutim, donacijama koje se daju većini državnih agencija odobren je 100% odbitak od poreza. Ovo pokazuje značajnu pristrasnost prilikom prikupljanja sredstava za državne, u odnosu na privatne fondacije.
Sevda Kilikalp je Specijalista za filantropiju u Fondaciji za treći sektor iz Turske (TUSEV). Programom Socijalnih Ulaganja, TUSEV nastoji da, razvijanjem mehanizama i neophodne infrastrukture za filantropiju, poveća efektivnost i protok sredstava ka trećem sektoru. Za više podataka molimo vas posetite sajt TUSEV: www.tusev.org.tr
